विवर्तकः
डो. विजय् कुमार् एम्
प्रथमः श्लोकः
नृपासनस्थः अपि - सिंहासनस्थः अपि - സിംഹാസനത്തിലിരിക്കുന്നവനാണെങ്കില്‍ കൂടിയും, वनाधिवासिनः - काननवासिनः - വനത്തില്‍ വസിക്കുന്നവനായ, भवतः - युधिष्ठिरात् - അങ്ങയില്‍നിന്ന്, पराभवं विशङ्कमानः- पराजयम् उत्प्रेक्षमाणः - പരാജയത്തെ ശങ്കിക്കുന്നവനായ, सुयोधनः - दुर्योधनः - ദുര്യോധനന്‍, दुरोदरच्छद्मजितां - द्यूतकपटलब्धां - കള്ളച്ചുതിലൂടെ ജയിച്ച, जगतीं - वसुधां - ഭൂമിയെ, नयेन – नीतिमार्गेण - നീതിമാര്‍ഗത്തിലൂടെ, जेतुं - वशीकर्तुं ജയിക്കുവാന്‍ (വശീകരിക്കുവാന്‍), समीहते - चेष्टते ആഗ്രഹിക്കുന്നു (പ്രയത്നിക്കുന്നു).
द्वितीयः श्लोकः
तथापि - शङ्कितोपि - എങ്കിലും (പരാജയശങ്കയുള്ളവനാണെങ്കിലും), जिह्मः - कुटिलः -കപടബുദ്ധിയായ, सः - सुयोधनः - അവന്‍, भवज्जिगीषया - भवद्विजयेच्छया - അങ്ങയെ ജയിക്കണമെന്ന ആഗ്രഹത്താല്‍, गुणसम्पदा - दयादाक्षिण्यादिगुणैः - ഔദാര്യം, ദാക്ഷിണ്യം മുതലായ ഗുണസമ്പത്തുക്കളെക്കൊണ്ട്, भूतिं समुन्नयन् - ऐश्वर्यमापादयन् - ഐശ്വര്യത്തെ വര്‍ദ്ധിപ്പിച്ചിട്ട്, शुभ्रं यशः - अमलां कीर्तिं - നിര്‍മ്മലമായ കീര്‍ത്തിയെ, तनोति - विस्तारयति - പ്രസരിപ്പിക്കുന്നു, महात्मभिः समं - साधुभिः सह - മഹാന്മാരോടൊപ്പം, विरोधः अपि - वैरमपि - വിരോധമാണെങ്കില്‍ കൂടിയും (അത്), अनार्यसंगमात् - दुष्टजनसंपर्कात् - ദുഷ്ടന്മാരോടുള്ള സൌഹൃദത്തേക്കള്‍, वरम् - श्रेष्ठम् - ശ്രേഷ്ഠമാണ്.
तृतीयः श्लोकः
चतुर्थः श्लोकः
गतस्मयः - अहङ्कारशून्यः - അഹങ്കാരമില്ലാത്തവനായ, सः - सुयोधनः - അവന്‍, अनुजीविनः - भृत्यान् - ഭൃത്യന്മാരെ, प्रीतियुजः - स्निग्धान् - സ്നേഹസമ്പന്നരായ, सखीनिव - मित्राणि इव - സുഹൃത്തുക്കളെ എന്ന പോലെയും, सुहृदः - मित्रान् - സുഹൃത്തുക്കളെ, बन्धुभिः - भ्रात्रादिभिः - ബന്ധുക്കളോട്, समानमानान् - तुल्यसत्कारान् - തുല്യരായും, बन्धुतां - बन्धुसमूहं ബന്ധുസമൂഹത്തെ, कृताधिपत्यामिव च - स्वत्मनातिविशिष्टानिव - എല്ലാഅധികാരങ്ങളും ലഭിച്ചവരായും, सन्ततम् - अनवरतं - എല്ലായ്പോഴും, साधु - सम्यक् - നല്ലതുപോലെ, दर्शयते - प्रकटयति - കാണുന്നു.
पञ्चमः श्लोकः
यथायथं विभज्य - यथोचितं विभागं कृत्वा - വേണ്ടതുപോലെ വിഭജിച്ച്, समपक्षपातया - समानुभावानुबन्धया - സമദൃഷ്ടിയോടുകൂടി, भक्त्या - अनुरागेण – ഭക്തിപൂര്‍വം, असक्तम् - आसक्तिं विना - ആസക്തിയില്ലാതെ, आराधयतः - सेवमानस्य – സേവിക്കുന്നവാനായ, अस्य - सुयोधनस्य – ദുര്യോധനന്റെ, गुणानुरागात् - गुणेषु पक्षपातात् ഗുണങ്ങളിലുള്ള അനുരാഗത്താല്‍, सख्यम् - मैत्रीं - സൌഹൃദത്തെ, ईयिवान् इव - प्राप्तवान् इव – പ്രാപിച്ചവരെന്നപോലെ, त्रिगणः - धर्मार्थकामाः - ധര്‍മാര്‍ഥകാമങ്ങള്‍, परस्परं न बाधते - मिथः न पीडयति - പരസ്പരം പീഡിപ്പിക്കുന്നില്ല.
(ഏതൊരുസമയത്താണോ ദുര്യോധനനാല്‍ ധര്‍മത്തെ സേവിക്കപ്പെടുന്നത് ആ സമയത്ത് അര്‍ഥകാമങ്ങള്‍ അദ്ദേഹത്തെ ബാധിക്കുന്നില്ല. ഇതുപോലെ മറ്റുള്ളവയും പരസ്പരം ബാധിക്കാതെ നിലനില്‍ക്കുന്നു.)
षष्ठः श्लोकः
सप्तमः श्लोकः
(स सुयोधनः) शङ्कितः - अविश्वस्तः - പേടിയുള്ളവനായി, परितः - सर्वत्र – എല്ലായിടത്തും, परेतरान् - आत्मीयान् - സ്വന്തം, रक्षान् - रक्षकान् - ഭടന്മാരെ, विधाय - कृत्वा - നിയോഗിച്ചിട്ട്, अशङ्किताकारम् - निर्भयतां - പേടിയില്ലായ്മയെ, उपैति - प्रदर्शयति - പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കുന്നു. क्रियापवर्गेषु - कार्यसमाप्तिषु - (ഉദ്ദേശിച്ച) കാര്യം നടന്നുകഴിയുമ്പോള്‍, अनुजीविसात्कृताः - भृत्याधीनाकृताः - ഭൃത്യന്മാരുടെ കൈവശമുള്ള, सम्पदः - धनानि - ധനം, अस्य - सुयोधनस्य – ദുര്യോധനന്റെ, कृतज्ञतां वदन्ति - उपकाराभिज्ञतां प्रख्यापयन्ति - ഉപകാരസ്മരണയെ പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു.
अष्टमः श्लोकः
चिराय - चिरकालं - വളരെക്കാലം, तस्मिन् - सुयोधने - സുയോധനനാല്‍, क्षेमं वितन्वति - भद्रं कुर्वति सति - ക്ഷേമത്തെ ചെയ്യുന്നതുകൊണ്ട്, अदेवमातृकाः - पर्जन्यजलनिरपेक्षा - മേഘജലത്തെ ആശ്രയിക്കാത്തതായ, कुरवः - कुरुजनपदविशेषाः - കുരുദേശം, कृषीवलैः - कर्षकैः - കൃഷിക്കാരാല്‍, अकृष्टपच्याः - स्वयमेव पच्यमाना इव – കൃഷിചെയ്തുണ്ടാക്കാത്തതായ, सुखेन लभ्याः - अनायासेन प्राप्याः - അനായാസം ലഭിക്കുന്നതായ, सस्यसंपदः - धान्यसंपत्तीः - ധാന്യസംപത്തുക്കളെ, दधतः - धारयन्तः - ധരിക്കുന്നതായി, चकासति - शोभन्ते - ശോഭിക്കുന്നു.
(അണക്കെട്ടുകള്‍ നിര്‍മിച്ചിട്ടുള്ളതുകൊണ്ട് ജനങ്ങള്‍ക്ക് മഴവെള്ളത്തെ ആശ്രയിക്കേണ്ടിവരുന്നില്ല. ദുര്യോധനന്‍ നന്നായി ഭരിക്കുന്നതുകൊണ്ട് വരള്‍ച്ചയും ഉണ്ടാകുന്നില്ല. അതുകൊണ്ട് കൃഷി സുഗമമായി നടക്കുന്നു എന്നര്‍ഥം.)
नवमः श्लोकः
तेन - सुयोधनेन – സുയോധനനാല്‍, क्वचित् - कुत्रचित् - എവിടെയെങ്കിലും, सज्यं - समौर्विकं - ഞാണ്‍ വലിച്ചുകെട്ടിയ, धनुः नोद्यतम् - कार्मुकं न उत्तोलितं - വില്ല് ഏടുക്കപ്പെട്ടില്ല.आननं वा - मुखं वा - മുഖവും, कोपविजिह्मम् - कोपकुटिलं - കോപകലുഷിതം, न कृतम् - न विहितं - ആക്കപ്പെട്ടില്ല. गुणानुरागेण - दयादाक्षिण्यादि गुणप्रेम्णा - ദയാദാക്ഷിണ്യാദി ഗുണങ്ങളിലുള്ള ആദരവ് കാരണം, नराधिपैः - नृपैः - രാജാക്കന്മാരാല്‍, अस्य शासनम् - सुयोधनस्य शासनं - ദുര്യോധനന്റെ ഭരണം, माल्यम् इव - पुष्पमालेव – പൂമാല എന്നപോലെ, शिरोभिः उह्यते - उत्तमाङ्गैः धार्यते - ശിരസ്സിനാല്‍ ധരിക്കപ്പെടുന്നു.
